Een tuin voor de kunst
Huis, tuin en kunst gaan zelden voor een zodanige perfecte eenheid als in deze tuin te Best in Nederland. Slechts vijf jaar oud gaat de tuin volop voor maturiteit, met dank aan het bewust bewaren van de volwassen bomen die de sfeer bepalen.
Zelden zijn huis, tuin en kunst zodanig met elkaar in evenwicht gebracht als in deze tuin, ingenesteld in het landelijke buitengebied van het Nederlandse Best. Tuineigenaar en tuinontwerper zaten dan ook van bij het eerste gesprek op één lijn. “Dat de tuindame interieurarchitect is speelde zeker mee”, zegt Jan Nickmans van PUUR Groenprojecten. Het was een dubbele opdracht: een transformatie van de bestaande tuin en aanleg van een tuinuitbreiding. “De bestaande tuin was slechts anderhalf jaar oud, toen de eigenaars een achterliggend perceel konden bijkopen en zo de tuinoppervlakte verdubbelden”.
Ruimte voor ruimte
Op de oude tuin geen kritiek, maar het mocht en moest – ook letterlijk – allemaal wat verder gaan. Oud en nieuw moesten één geheel vormen en vanzelfsprekend verder bouwen op het lijnen-, vormen- en zelfs kleurenspel van de woning, ontworpen door architect Arjan Ontstenk. Dat alleen de gevels gericht naar de linkerzijde van het perceel een statige basiskleur kregen, terwijl alle andere het bij sober wit houden, kan daarbij vreemd lijken, maar gaat voor een verrassend effect en prachtige contrasten met de omgeving.
Met een oppervlakte van ongeveer 5.000 m² kreeg Jan Nickmans flink wat tuinoppervlakte in te vullen. Van de al bestaande aanleg bewaarde hij de terrassen en het zwembad bij de woning, maar gaf ze wel een meer passende beplanting mee. Een combinatie van onder andere hosta, Hydrangea aspera en quercifolia, maar ook een verscheidenheid aan siergrassen en bamboe zorgen er nu voor sfeer en waar nuttig of nodig ook voor privacy. “Meer ingrijpen was niet nodig, want hun functionaliteit en ruimtelijke aanwezigheid voldeden perfect. Ook het materiaalgebruik, overwegend bankiraibeplanking, vroeg niet echt bijsturing”, verantwoordt Jan. Zijn grootste uitdaging bestond erin om een nadeel van het terrein, met name de massale aanwezigheid van spontane zaailingen van spar en Amerikaanse eik, om te buigen tot een voordeel. Zonder meer moest er licht en lucht in de tuin doordringen, maar tegelijk mochten er niet te veel bomen wijken om de tuin van meet af aan een volwassen karakter te verlenen en deel te laten uitmaken van zijn bosrijke omgeving. Het rooien gebeurde daarom in enkele stappen. Een voor een werden ze geëvalueerd op hun ruimtelijke waarde in het al in ruwe lijnen uitgedachte tuinconcept, vervolgens op hun gezondheid en windvastheid. Na een eerste velling werd het hele proces nog eens overgedaan en pas dan volgde een definitieve afwerking van het tuinplan.
Lijnen- en lichtspel
Openheid onder een speels kruinendak is vandaag het belangrijkste kenmerk van het hart van deze tuin. Een perfect onderhouden gazon dient daarbij als groene loper voor zowel statige kunst vormgegeven en vastgelegd door mensenhanden in beeldhouwwerken, als voor tot monument uitgegroeide bomen en in massieven geschoren buxuspartijen. De hoogteverschillen die het terrein vroeger wispelturig maakten zijn teruggedrongen achter taluds en massieve muren. De muren schurken zich in het gazon, maar zijn door hun gewichtig stenenspel toch voldoende ruimtelijk aanwezig om bij te dragen tot het sterke lijnenspel dat deze tuin zo bijzonder maakt. “Het zijn stenen die al een leven achter zich hadden als kademuren in de Antwerpse haven”, verklaart Jan hun bijzondere karakter en uitzicht.
Blikvanger en tegelijk ankerpunt voor het kijken naar de tuin en het volop genieten van het bijzondere perspectief, is een langgerekte waterpartij in combinatie met een doordacht lijnenspel van de tuinmuren en beplanting. Ze gaan voor een strak patroon dat de krachtlijnen van de woning in de tuin doortrekt. Jan wil het waterelement liever niet met die naam genoemd hebben; in zijn totaalconcept is het effectief meer een installatie, een tuin breed uitgesmeerd kunstwerk. Het waterbed is 32 meter lang en ongeveer 80 cm breed en stroomt traag richting woning in een roestvrijstalen bedding geflankeerd door ruwe arduinblokken. Naar het beginpunt is het raden; het waterbed dwarst een tuinmuur, achter in de tuin en laat daardoor vermoeden dat daar nog heel wat extra oppervlakte schuilt.
Het is slechts een van de prikkels om bewoners en bezoekers tot in de tuin te trekken. Dat doen natuurlijk ook de bewust geplaatste kunstwerken. Jan creëerde prachtplaatsen voor prachtbeelden, daarbij geholpen door de tuin zelf. Zo pronkt een magnifiek gesculpteerd hoofd op sokkel tijdens het maken van onze fotoreportage met een schitterend lichtspel op het gelaat, met dank aan zon en boomkruinen in een ideale combinatie.
Diezelfde kruinen vormen tegelijk een levend dak voor een heus tuinterras, waar de tuindame en tuinheer graag met vrienden en kennissen van gedachten wisselen over kunst en cultuur. Aanleiding genoeg, want regelmatig wordt een kunstwerk vervangen, af en toe vindt er zelfs een heuse expositie in de tuin plaats. Het decor is ideaal en ruimte voldoende. Alle elementen – hard en zacht, levend en dood – maken deze tuin tot een aangename ruimte met een totaal eigen karakter die toch opgaat in zijn ruimere, bosrijke omgeving. Om dat effect te versterken, in de centrale tuin een sober plantgebruik met de al genoemde taxusmassieven in een strakke herhaling, en ruim bemeten perken Luzula, terwijl de tuinranden gaan voor volop natuurlijkheid met combinaties van varens, rododendron, hulst, krent en andere bosplanten. Het lijkt wel alsof ze weten wat hun belangrijkste doel is: zichzelf in de schaduw houden en de kunst volop laten schitteren.
Tekst: Marc Verachtert
Beeldmateriaal: PUUR Groenprojecten / Dré Wouters
